Kiedy się spotykają potrafią być pyskate. Te robaczkowate, o jasnych wargach ryby często otwierają swoje ogromne szczęki, aby pokazać psychodeliczne barwy rozbryzgane po wnętrzu ich pysków. I mogą wdawać się w bójki.

„Ten gatunek ma bardzo szerokie szczęki, co oznacza, że mogły one ewoluować, by pełnić jakąś specjalną funkcję” – mówi Watcharapong Hongjamrassilp, biolog z Uniwersytetu Chulalongkorn w Bangkoku w Tajlandii i odkrywca National Geographic. Są one w stanie otworzyć się tak szeroko ze względu na ich specjalne kości szczękowe, które mogą rozciągać się daleko poza ich twarz, w przeciwieństwie do tych u większości ryb.

Ale dlaczego te stworzenia mają tak głośne usta i do czego ich używają, nie było jasne. Teraz nowe badania opublikowane 6 października w Ecology sugerują, że te wyświetlacze mogą reklamować rozmiar i sprawność samca i pomóc w zapobieganiu walkom fizycznym, które mogłyby spowodować obrażenia.

Bitwy o schronienie

Ze swoimi jaskrawymi kolorami, sarkastyczne grzywki (Neoclinus blanchardi) przypominały Hongjamrassilpowi pawie. U tego gatunku ryb zarówno samce jak i samice kłapią paszczą. Jednak samice są mniejsze, a kolory ich ust są stonowane w porównaniu z samcami. Zespół Hongjamrassilpa zastanawiał się, czy samce otwierają szeroko usta, aby olśnić samice, czy też konkurują z innymi samcami.

Podczas nurkowania, Hongjamrassilp i jego koledzy obserwowali sarkastyczne fringeheads w kilku miejscach u wybrzeży Kalifornii, gdzie te żyjące na dnie ryby zazwyczaj wiszą w muszlach lub szczelinach skalnych. Przez większość czasu ryby chowały się w swoich schronieniach, a na zewnątrz wystawiały tylko głowy. Kiedy intruz – inne rodzaje ryb lub ośmiornice – podszedł zbyt blisko, zadziorne ryby przegoniłyby je, a czasem zaatakowały. Ale gdy przechodniem był inny przedstawiciel tego samego gatunku, ryba-rezydent często rozwierała usta.

Badacze schwytali 15 sarkastycznych samców fringehead i przywieźli je do laboratorium, gdzie zainscenizowali spotkania ryb. Umieścili dwa samce w zbiorniku z tylko jedną muszlą ślimaka. Po tym, jak jeden z samców przejął kontrolę nad muszlą, naukowcy obserwowali ich interakcje.

Samce sarkastyczne fringeheads bronią tego rodzaju schronień, które są kluczowe dla tego, jak te ryby się rozmnażają, mówi Philip Hastings, biolog morski w Scripps Institution of Oceanography w La Jolla, Kalifornia, który był częścią tej pracy. Samce sądzą samice w schronach, a podatna samica składa tam jaja. Samiec zapładnia jaja i dalej ich pilnuje.

„Dlatego też walczą o schronienia dość intensywnie” – mówi Hastings. „Jeśli samiec nie ma jednego z tych miejsc, nie będzie się w ogóle rozmnażał”.

W prawie 70 procentach spotkań, samiec udał się do pełnego gape, gdy inne ryby zbliżyły się. Następnie, interlokutor albo wycofać lub para będzie walczyć, pływające na siebie, agape, przed angażowaniem się w walce usta-usta.

Walka kończyła się, gdy zwycięska ryba zdołała ugryźć swojego przeciwnika. Ukąszenia były często w głowę, a takie rany mogą ulec zakażeniu, mówi Hongjamrassilp. Większe ryby, z większymi szczękami, zwykle wygrywały te konkursy.

Zarówno w środowisku naturalnym, jak i w laboratorium, zespół nie widział samców szeroko rozglądających się po samicach. Zamiast tego, wydają się one do nich zaloty z headshaking. W sumie obserwacje sugerują, że rozłożone otwarte szczęki samców służą głównie do komunikacji z innymi samcami, donosi zespół.

Alternatywa dla walki?

Naukowcy często uważają, że szczęka zwierzęcia jest czynnikiem ograniczającym to, co może ono zjeść – mówi Peter Hundt, ichtiolog z University of Minnesota w St. Paul. Ale to wyjaśnienie nie wydaje się pasować do wyciągniętych szczęk sarkastycznego fringeheada. „Ta ryba nie potrzebuje tak dużej paszczy, by jeść to, co je – dzieje się coś innego”.

Branding ich duże szczęki może być zamiast tego sposób reklamowania wielkości ciała, które mogłyby zniechęcić innego samca od uzyskania fizycznego, naukowcy sugerują. Ryby mają ostre przednie zęby, które mogą uszkodzić narządy zmysłów przeciwnika lub tytułową grzywkę głowy.

„Myślimy, że to zachowanie pozwala im zmniejszyć tempo walki” – mówi Hongjamrassilp.